Wereldlichtjesdag: een slinger van licht
Hoe moeilijk ook: rouw en verlies maken deel uit van ons leven. Op een dag moet elk van ons er omgang mee proberen vinden. Ik ben ervan overtuigd dat lokale besturen een bijzondere rol kunnen spelen om rouw en verdriet zonder taboes bespreekbaar en beleefbaar te maken binnen de samenleving.
Onder mijn impuls organiseert de stad Leuven samen met Huis van het Kind Leuven daarom ieder jaar een uitgebreid najaarsprogramma rond rouw en verlies en een nocturne voor Wereldlichtjesdag, de tweede zondag van december. Zo erkennen we als gemeenschap mensen in hun verlies en maken ruimte voor nieuwe rituelen. Want iedereen rouwt anders. Maar samen kan je meer dragen.
Het idee van een najaarsprogramma rond rouw en verlies ontstond toen ik in 2016 besliste om voor het eerst een nocturne te organiseren op Wereldlichtjesdag. Op die dag – de tweede zondag van december – worden wereldwijd om 19 uur kaarsjes aangestoken ter herinnering aan levenloos geboren en overleden kinderen. Door de verschillende tijdzones ontrolt zich zo een lint van licht over de aarde. Het is een universeel ritueel dat invulling biedt aan een persoonlijk verlies. Ook als gemeenschap kunnen we steun geven aan ouders, familie en vrienden, door collectief dit verlies te helpen dragen.
Wereldlichtjesdag Leuven sinds 2016
Via het Huis van het Kind Leuven kregen we het signaal dat er nood was aan meer erkenning en ruimte voor ouders na het verlies van een zwangerschap of kind. Daar ging ik meteen mee aan de slag. Want een kind verliezen tijdens de zwangerschap of bij de geboorte, of je kinderwens moeten loslaten, is voor ouders hartverscheurend. Omdat zwangerschappen vandaag steeds meer gepland en gewenst zijn, wordt het ook steeds moeilijker om een zwangerschap te verliezen. Daarom is het heel belangrijk voor ouders om herinneringen op te bouwen aan hun kindje en een waardig, liefdevol afscheid te kunnen geven.
Leuven had daar al langer aandacht voor: in 2009 richtte de stad als eerste in Vlaanderen een ‘sterretjestuin’ in op de Stadsbegraafplaats. Dat is een serene begraafplek voor ongeboren kinderen, waar ouders rust en warmte vinden en waar hun verlies gedeeld wordt. Ouders kunnen gratis een sterretje laten graveren met de (koos)naam van hun kindje.
Op Wereldlichtjesdag 2016 organiseerde Leuven in de sterretjestuin voor het eerst een nocturne. Op elke Leuvense begraafplaats staken we op ieder kindergraf een kaarsje aan ten teken van gedeeld verlies. In de sterretjestuin installeerden we de lichtinstallatie *Twinkle, die we speciaal hiervoor lieten ontwerpen door Sacred Places. Iedere bezoeker kreeg een kaarsje in een mobiel om toe te voegen aan de installatie, die zo langzaam aangroeide tot een wolk van lichtjes, meewiegend in de wind. Zo werd deze koude decembernacht letterlijk en figuurlijk een beetje lichter gemaakt voor iedereen die verlies kende of deelde in de rouw van anderen.
Programma rond rouw en verlies
In de jaren daarop werkte ik met Stad Leuven en Huis van het Kind, en in overleg met een heleboel partners, een najaarsprogramma uit dat op verschillende manieren aandacht schenkt aan verlies, rouw en troost. Lezingen door rouwdeskundigen, theatervoorstellingen en films, interactieve gesprekken ... We willen de taboes die er nog zijn doorbreken en ruimte maken om het gesprek aan te gaan. Met dit programma herdenken we de dierbaren die ons ontnomen werden en proberen omgang te vinden met verlies, op ieders eigen tempo of wijze, maar altijd samen.
Leuven Trooststad
Dankzij al deze inspanningen om meer ruimte te maken voor rouw en troost in de stad, werd Leuven in 2021 uitgeroepen tot Trooststad. Samen met Reveil vzw, een organisatie die een nieuwe, warmere rouwcultuur wil laten groeien in Vlaanderen, organiseerden we tientallen troostende evenementen. Zo was er ‘De Grote Oversteek’, een troostactie waarbij 1.425 kaarsjes op de Dijle te water werden gelaten: één kaarsje voor elke Leuvenaar die tijdens de coronaperiode van ons heenging.
Meer lezen?
Rouw is een recht, geen wet (Bieke Verlinden & Manu Keirse)
Wereldlichtjesdag, een kleine daad van troost (Bieke Verlinden)
Een kind dat gestorven is, maar nooit geboren (Marleen Vertommen)
Wereldlichtjesdag Leuven + interview met Marleen Vertommen (stadsmagazine LVN)
